مراکز رشد دانشگاهی از جمله مراکز مهم در جهت ارتقای نوآوری، کارآفرینی و توسعه اقتصادی کشور می باشد که با حمایت های این مراکز، شرکت های وابسته به آن توسعه یافته و باعث جنب وجوش در چرخه اقتصادی کشور می گردند. امروزه این مراکز نقش بسیار مهمی در پیشرفت و توسعه اقتصادی و صنعتی کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه ایفا می کنند و در بسیاری کشورها توانسته است تاثیرات شگرفی در دستیابی به توسعه دانش محور و همچنین تقویت تعاملات دولت، دانشگاه و صنعت برجای گذارد. لذا با توجه به اهمیت این موضوع، پژوهش حاضر درصدد بررسی نقش مراکز رشد دانشگاهی در توانمندی کارآفرینانه هسته ها و واحدهای فناور مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی استان سیستان و بلوچستان می باشد. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه مدیران هسته ها و واحدهای فناور مراکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی استان سیستان و بلوچستان بوده که از سال 1394 تاکنون در محل مراکز رشد استقرار پیدا کرده اند. پژوهش حاضر ازنظر روش جمع آوری اطلاعات جزء تحقیقات توصیفی (غیرآزمایشی) و از نوع پیمایشی است و ازآنجاکه به بررسی توزیع ویژگی های جامعه آماری در یک مقطع زمانی می پردازد، تحقیق پیمایشی از نوع مقطعی است. در این تحقیق برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزارهای تحلیل آماری SPSS 19 و LISREL 8/54 و از آزمون های تی تک نمونه ای، تحلیل عاملی، مدل ساختاری استفاده شده است. نتایج حاصل نشان داد، مراکز رشد دانشگاهی بر میزان توانمندی کارآفرینانه هسته ها و واحدهای فناور مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی استان سیستان و بلوچستان تاثیر مثبت و معناداری دارد.

مهمترین ماموریت مرکز رشد فراهم کردن زمینه های مناسب برای تاسیس، رشد و توسعه شرکت های خصوصی نوپای فناور و ارایه حمایت های مادی و معنوی لازم جهت موفق نمودن آنهاست. از آنجا که ساختار اصلی این موسسات نوپا درون مرکز رشد شکل می گیرد، ساختار اداری و مالی آنها متاثر از مرکز رشد خواهد بود. بررسی این موضوع با نگاهی به تعاملات متقابل مرکز و واحدهای مستقر نوپا، نیاز مرکز به داشتن استقلال در تامین منابع مالی و ایجاد زمینه های رشد و توسعه در خود و همچنین بررسی تجربه مراکز رشد موفق خارج از کشور نشان می دهد اعمال مدیریت به شیوه خصوصی در مراکز رشد دولتی راهکاری مناسب برای حل بسیاری از مشکلات پیش رو، الگویی مناسب و در دسترس برای واحدهای مستقر نوپا و ساختاری بهینه برای مدیریت مرکز خواهد بود.

مراکز رشد یکی از ابزارهای رشد اقتصادی هستند که به منظور حمایت از کارآفرینان تحصیل کرده تأسیس می شوند و با ارائه امکانات و تسهیلات عمومی، زمینه پا گرفتن شرکت های جدید را فراهم می کنند. امروزه مراکز رشد نقش بسیار مهمی در پیشرفت و توسعه اقتصادی و صنعتی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه ایفا می کنند. شناسایی و بررسی عوامل مختلفی که بر توسعه کارآفرینی و مراکز رشد مؤثر هستند، می تواند در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری های کلان برای ارتقای فعالیت های کارآفرینانه کمکی مؤثر باشد. تحقیق حاضر در پی شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه مراکز رشد بوده و در این راستا 36 عامل را شناسایی نموده و آن ها را در شش دسته مشخصات عمومی شرکت، ویژگی های نیروی انسانی، زیرساخت ها، بازار و رقابت، مسائل مالی و عوامل محیطی طبقه بندی کرده است. جامعه آماری پژوهش را 6 تن از کارشناسان مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه گیلان تشکیل می دهد. اولویت بندی 36 عامل با استفاده از روش فرایند تحلیل شبکه ای نشان دهنده آن است که پنج عامل مکانیزم های حمایتی (دولت و دانشگاه)، وجود تیم های مشاوره ای باتجربه، ساختار سازمانی شرکت های مستقر در مراکز رشد، زمینه فعالیت این شرکت ها و سن آن ها از بالاترین اولویت ها برخوردار هستند و به عبارت دیگر بیشترین تأثیر را بر توسعه مراکز رشد دارا هستند. البته با توجه به این که در اولویت بندی این عوامل از نظر خبرگان مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه گیلان بهره گرفته شده است، نمی توان به طور کامل آن را قابل تعمیم به سایر مراکز دانست.

سازمان ها در دوره های مختلف عمر خود از ایجاد تا مرگ نیازهای مدیریتی مختلفی دارند. بدین معنا که با توجه به شرایطی که در هر دوره از عمر سازمان بر آن حاکم است، مدیران نیز باید سبک های مدیریتی گوناگونی را متناسب با شرایط اتخاذ کنند. در غیر این صورت چه بسا سازمانی پیش از رسیدن به مراحل بلوغ و بالندگی با مرگ مواجه شود. این مساله در رابطه با واحدهای فناور مستقر در مراکز رشد و هسته های دوره پیش رشد اهمیتی مضاعف می یابد، زیرا شرکت ها یا هسته های مستقر در این مراکز بسیار آسیب پذیرند و سوء مدیریت در آنها بسیار سریعتر از سایر دوره های عمر، سبب شکست شرکت ها میشود. اتخاذ سبک های مدیریتی مناسب در دوره های پیش رشد و رشد نه تنها از مرگ زودرس جلوگیری میکند، بلکه احتمال موفقیت آنها را در دوره های بعدی نیز افزایش می دهد، زیرا موفقیت سازمان ها منوط به گذار موفقیت آمیز آنها از تک تک دوره ها، به خصوص دوره های پیش رشد و رشد است. در این مقاله انواع سبک های مدیریت و سوء مدیریت مورد بررسی قرار گرفته است و با توجه به مکان هسته های دوره پیش رشد و واحدهای فناوری مستقر در مراکز رشد بر روی چرخه عمر سازمان ها، انواع سبک های مناسب و نامناسبی که ممکن است در مدیریت سازمان ها در این دوره ها بروز کند، معرفی گردیده است. همچنین برای گذار موفقیت آمیز از مرحله پیش رشد به مرحله رشد، با توجه به سبک مدیریتی سازمان در دوره پیش رشد، سبکی برای سازمان در مرحله رشد پیشنهاد شده است.

نوآوری و کارآفرینی به عنوان مولفه های اساسی توسعه اقتصادی مبتنی بر دانایی محسوب می شوند. به دلیل ابهام در شناخت و تعریف جامع از بازار یا محصول در اقتصاد مبتنی بر دانایی، محصولات تولید شده در این رویکرد جدید اقتصادی با پیچیدگی ها و عدم اطمینان های فراوانی مواجه هستند. در دهه های اخیر، پارک ها و مراکز رشد با هدف توسعه بنگاه های اقتصادی کوچک زود بازده، حمایت از نوآوران و کارآفرینان جوان، ارایه پاسخی مناسب به مشکل بیکاری در جامعه و گسترش تعاملات میان سه نهاد تاثیرگذار دولت، دانشگاه و صنعت پا به عرصه وجود گذاشته اند. شاخص های عملکردی کلیدی ابزارهای اندازه گیری کارآمدی هستند که عوامل کلیدی موفقیت سازمان را تعیین و اهداف و راهبردهای آتی آن و شیوه های سنجش میزان تحقق این اهداف و راهبردها را شناسایی می کنند.هدف از ارایه مقاله حاضر معرفی جایگاه شاخص های عملکردی کلیدی در فرایند سنجش عملکرد و موفقیت مراکز رشد و همچنین، تحلیل و مقایسه این شاخص ها در پنج مرکز رشد واحدهای فناور کشور است. در این خصوص، ابتدا تعاریف، مفاهیم و تاریخچه پارک ها و مراکز رشد کشور بررسی و سپس فرایند طراحی و تدوین شاخص های عملکردی کلیدی مناسب برای سنجش عملکرد مراکز رشد واحدهای فناور کشور بیان و شاخص های عملکردی کلیدی پنج مرکز رشد مورد مطالعه در این پژوهش تحلیل و مقایسه شده است و در نهایت، راهکارهای پیشنهادی به منظور بهبود عملکرد مدیران مراکز رشد واحدهای فناور کشور ارایه شده است.

زمینه: اهمیت مدل سازی رشد واحدهای فناور برای مراکز رشد، در کاهش هزینه های مراکز رشد فناوری و شناسایی مسیر بهینه سیاست گذاری توسعه فناوری در دانشگاه ها می باشد. شناخت عوامل تاثیرگذار در رشد واحدهای فناور، به مراکز رشد کمک می کند به عنوان محیط میزبان رشد فناوری به طور کارآمدتری از رشد شرکت های دانش بنیان و تکامل و پیشرفت کارآفرینان دارای نوآوری حمایت کنند. هدف این مطالعه مدل سازی رشد واحدهای فناور برای مراکز رشد فناوری سلامت، متناسب با مناطق کم برخوردار است. روش کار: مطالعه کنونی یک پژوهش کیفی-روایتی براساس مدل سازی ساختاری-تفسیری ISM است. در این مقاله داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته با 31 نفر از مدیران مراکز رشد، مدیران واحدهای مستقر در مراکز رشد و صاحب نظران حوزه کارآفرینی سلامت-که بر اساس روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب-و در سه مرحله کدگذاری مقوله های اصلی و فرعی شناسایی و استخراج شدند. سپس با استفاده از روش مدل سازی ساختاری-تفسیری ISM روابط مابین مولفه های تحقیق مشخص گردید. یافته ها: براساس نتایج ISM «مدل سازی رشد واحدهای فناور برای مراکز رشد فناوری سلامت، متناسب با مناطق کم برخوردار» 8 مقوله از 25 مولفه استخراج شده از 213 کد گزاره های کلامی، در سه سطح طبقه بندی گردیدند. در سطح اول رشد واحدهای فناور؛ در سطح دوم زیرساخت ها و رشد برنامه ریزی شده و در سطح سوم شاخص های زیرساخت بیرونی، زیرساخت درونی، برنامه پذیرش، برنامه رشد، برنامه خروج قرار گرفتند. نتیجه گیری: این پژوهش توانسته است چارچوب و روابط متغیرهای موثر بر رشد واحدهای فناور در مراکز رشد فناوری سلامت، دانشگاه های مناطق کم برخوردار (دانشگاه های تیپ 2 و 3) را شناسایی نماید و برای اولین بار رابطه زیرساخت درونی را به عنوان یک متغیر مستقل معرفی نماید که بیانگر تاثیر در پوشش ضعیف زیرساخت های منطقه ای می تواند باشد.

شرکت های دانش بنیان جهت تبدیل ایده ها و نوآوری ها به محصول و ایجاد مشاغل پایدار مبتنی بر فناوری، تجاری سازی تحقیقات، هم افزایی علم و ثروت و توانمندسازی و هدایت دانش آموختگان جهت ورود موفق به فضای کسب و کار ایجاد می شوند. یکی از عوامل مهم در موفقیت این شرکت ها، پارک ها و مراکز رشد علم و فناوری هستند که با ایجاد ظرفیت های زیرساختی و حمایت های قانونی و تجاری سازی، میزان موفقیت این شرکت ها افزایش می یابد. پژوهش حاضر به منظور تعیین نسبت موفقیت شرکت های دانش بنیان مستقر در مراکز رشد و پارکهای علم و فناوری و همچنین بررسی ارتباط میزان موفقیت واحدهای فناور با تعداد افراد شاغل در این واحدها و مدت زمان استقرار واحدهای فناور انجام پذیرفته است. جامعه آماری پارک های علم و فناوری موجود در ایران در سال 1390 بوده و داده های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه جمع آوری گردیده است. بر اساس نتایج، میزان موفقیت واحدهای فناور، 68 درصد بوده و نتایج نشان داد نسبت موفقیت واحدهای فناور در پارک های مختلف با هم یکسان نیست. متوسط تعداد نیروی انسانی شاغل در واحدهای فناور موفق و ناموفق به ترتیب 5 نفر و 2.8 نفر بوده که با استفاده از آزمون T این تفاوت تعداد معنی دار است. همچنین نتایج نشان می دهد متوسط تعداد شاغلین واحدهای فناور در پارک های مختلف با هم متفاوت است. ارتباط بین تعداد شاغلین و موفقیت واحدهای فناور نشان می دهد رابطه معنی داری بین این دو وجود دارد و با افزایش تعداد شاغلین واحدهای فناور نسبت موفقیت آنها افزایش یافته است. آزمون های آماری همچنین رابطه معنی دار بین مدت استقرار و میزان موفقیت را تایید می نماید.

زمینه: مراکز رشد و واحدهای فناور از نهادهای تجاری سازی دستاوردهای علمی و پل ارتباطی دانشگاه با جامعه و صنعت می باشند. همچنین این مراکز موجبات هدفمند شدن فعالیت های علمی– پژوهشی دانشگاه ها با نیازهای جامعه را فراهم نموده و از این نظر نیز بسترهای تولید علم و فناوری را مهیاء ساخته است. هدف: تحقیق حاضر در پی شناسایی رابطه بین ویژگی های کارآفرینانه مدیران با رفتار نوآورانه از طریق بررسی تفکر انتقادی در شرکت های دانش بنیان مراکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی است. روش: این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی، از نظر گردآوری اطلاعات از نوع تحقیقات توصیفی-پیمایشی، و ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بوده است. جامعه آماری تحقیق حاضر مدیران شرکت های دانش بنیان فعال این مراکز (270 نفر) در سال 1396 بوده است. نمونه گیری به روش در دسترس انجام گردید و تعداد نمونه (با استفاده از جدول مورگان) 155 پرسشنامه محاسبه و تعداد 145 مورد برگشت داده شد. جهت گردآوری اطلاعات از پرسشنامه های ویژگی های شخصیتی کارآفرینانه زالی و همکاران (1386)، تفکر انتقادی ریکتس (2009) و رفتار نوآورانه جانسِن (1997) استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل آماری از نرم افزارهای SPSS و PLS استفاده شده است. یافته ها: یافته های تحقیق نشان داد که با افزایش سطح تفکر انتقادی مدیران، ویژگی های شخصیتی کارآفرینانه و رفتار نوآورانه آنها افزایش می یابد. همچنین، نتایج مشخص ساخت که بین ویژگی های شخصیتی کارآفرینانه مدیران با رفتار نوآورانه سازمان از طریق تفکر انتقادی رابطه کاملا معناداری وجود دارد (p<0. 05). نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان داد که مدیران کارآفرین تلاش می کنند که با فعالیت بیشتر و استفاده از دانش و مهارت های خود راه کارهای جدید از جهت بدست آوردن نتایج قابل قبول در پیچیدگی مسائل واقعی بدست آورند. و همچنین مدیران کارآفرین بایستی بر پیچیدگی های مسائل واقعی مسلط، انتقادپذیر باشند، و از جهت پیش بینی موقعیت-هایی که نیازمند استدلال است، آمادگی لازم را داشته باشند.